Karty pracy do ćwiczeń funkcji poznawczych przeznaczone są dla dzieci (od 10 lat), osób we wczesnej, średniej, późnej fazie dorosłości oraz seniorów. Mogą być stosowane zarówno przez osoby, które odbywają terapię neuropsychologiczną, jak i te, które chcą pracować samodzielnie i/lub z pomocą rodziny. Ćwiczenia przeznaczone są także dla osób bez zaburzeń poznawczych oraz dla tych, u których zdiagnozowano łagodne zaburzenia funkcji poznawczych (MCI) lub otępienie w stopniu łagodnym.

Karty pracy do ćwiczeń funkcji poznawczych

Karty pracy zawierają zadania nawiązujące do wymagań i sytuacji życia codziennego. Mają one na celu usprawnianie:

• funkcji wykonawczych – umożliwiają m.in. zaplanowanie dnia, monitorowanie codziennych obowiązków i wykonywanie ich chronologicznie (przygotowanie planów posiłków, miesięcznego budżetu). Dzięki nim można wyhamować niewskazane reakcje, czy też zmienić zachowanie, gdy nie przynosi pożądanych efektów. Angażują elastyczność poznawczą i funkcje językowe.
• procesów pamięciowych – ćwiczenia te angażują:
  • pamięć semantyczną, dotyczącą nabytej w ciągu życia wiedzy;
  • pamięć krótkotrwałą materiału werbalnego, która jest angażowana, np. podczas zapamiętywania wypowiedzi kierowanych do nas przez inne osoby;
  • pamięć krótkotrwałą materiału wzrokowego, która jest pobudzana, gdy chcemy zapamiętać informacje wzrokowe;
  • pamięć długotrwałą, umożliwiającą nam trwałe zapamiętywanie informacji.
• procesów uwagowych – ćwiczenia doskonalące koncentrację (nakierowanie uwagi na jeden, wskazany bodziec) oraz przerzutności, czyli przełączania uwagi pomiędzy kilkoma bodźcami.

Zaproponowane ćwiczenia terapeutyczne są zróżnicowane w zakresie modalności i rodzaju zaangażowanych procesów (werbalno-słuchowe lub wzrokowe, ćwiczenia na materiale językowym, rysunkowym, geometrycznym itd.). Ma to na celu zwiększenie motywacji do zmierzenia się z wyzwaniami, jakie niesie dane ćwiczenie.

Recenzje

Dr hab. Aneta R. Borkowska, Katedra Psychologii Klinicznej i Neuropsychologii, Instytut Psychologii UMCS:

Recenzowana publikacja (...) jest zbiorem konkretnych zadań, ćwiczeń poznawczych, które dotyczą trzech istotnych wymiarów funkcjonowania poznawczego, mianowicie procesów wykonawczych, procesów pamięciowych i uwagi. Po szczegółowym zapoznaniu się z treścią manuskryptu i strukturą ćwiczeń oceniam zawartość merytoryczną pracy bardzo wysoko.

Po pierwsze, prawidłowo zostały wybrane obszary poznawcze które podlegają ćwiczeniom. To takie procesy, które najczęściej ulegają pogorszeniu w patologii mózgowej o zróżnicowanym charakterze i etiologii, są wrażliwe na zmiany stanu somatycznego, stanu mózgowia, a także warunków środowiska zewnętrznego. Dlatego trudności wykonawcze, pamięciowe i uwagowe obserwowane są nie tylko u pacjentów z rozpoznaną patologią ośrodkowego układu nerwowego, ale także w wielu stanach ogólnego pogorszenia samopoczucia. Trudności w tych procesach poznawczych są też powodem zaniepokojenia i w konsekwencji pogorszenia jakości życia. Warte podkreślenia jest także to, iż aktualnie na skutek pandemii wirusa SARS-CoV-2 zwiększyła się liczba osób odczuwających konsekwencje neuropsychologiczne przebycia choroby, nawet w jej łagodnej formie. Dlatego niniejsza propozycja wychodzi naprzeciw potrzebom dużej grupy odbiorów, co jest bardzo cenne.

Proponowane ćwiczenia mają różny poziom trudności. To duża zaleta tego zbioru zadań, ponieważ pozwala na dostosowanie ćwiczeń do ogólnych możliwości poznawczych pacjenta, ale też do jego stanu w danym dniu czy momencie wykonywania ćwiczeń. Osoby z problemami funkcjonowania OUN charakteryzuje duża zmienność poziomu czujności i wydolności psychicznej, zatem zróżnicowanie poziomu trudności ćwiczeń jest niezwykle przydatne.

Kolejną mocną stroną recenzowanego zbioru ćwiczeń jest zróżnicowanie materiału terapeutycznego w zakresie modalności i rodzaju zaangażowanych procesów. Można wybrać ćwiczenia werbalno-słuchowe lub wzrokowe, a z drugiej strony, ćwiczenia na materiale językowym, semantycznym, rysunkowym, geometrycznym itd. Wiele ćwiczeń lokuje się w nurcie terapii ekologicznej, co oznacza, że w swojej istocie nawiązują do wymagań i sytuacji życia codziennego, w których pacjenci odczuwają i przeżywają problemy. Na przykład jest to planowanie wydatków na zakupy spożywcze czy planowanie zakupów konkretnych produktów pozwalających na wykonanie przewidywanych potraw.(...)

Bardzo cenne są też ćwiczenia językowe angażujące dostęp do zasobów leksykalnych i wymagające zaangażowania strategii przeszukiwania. Pozwalają na trening zarówno systemu językowego jak i funkcji wykonawczych oraz aktualizacji zasobów poznawczych w pamięci długotrwałej. Kilka ćwiczeń ma charakter zadań twórczych, wymagających od ćwiczącego wyjścia poza schematy myślenia, zatem wspomagają procesy elastyczności umysłowej.

Ilona Bidzan-Bluma – specjalista psychologii klinicznej, neuropsycholog, trener EEG-Biofeedback, doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego. Ma doświadczenie w pracy w szpitalu (Gdańsk, Kościerzyna, Gdynia). Obecnie pracuje na stanowisku asystenta w Zakładzie Psychologii Akademii Fizycznej i Sportu w Gdańsku, w Niepublicznym Specjalistycznym Zespole Opieki Zdrowotnej Esculap, prowadzi własną praktykę kliniczną Self Brain. Członek zespołu psychologów Akademickiego Centrum Wsparcia Psychologicznego Uniwersytetu Gdańskiego. Jest współautorką polskiej wersji testu neuropsychologicznego Neurotax, polskiej adaptacji Skali Twardości Związanej ze Zdrowiem i Skali Niesprawności Neurologicznej Guya. Autorka ponad 20 artykułów naukowych i popularnonaukowych, dot. przede wszystkim neuropsychologii. Współautorka książki Umysł lubi tworzyć. Ćwiczenia pamięci i innych funkcji poznawczych na każdy dzień miesiąca oraz Ćwicz swój umysł - karty pracy do ćwiczeń funkcji poznawczych, będące propozycją treningu dla osób chcących poprawić swoje funkcjonowanie poznawcze (m.in. pamięć, uwagę, funkcje językowe). W 2014 r. została uhonorowana tytułem Ambasador SM przyznawanym przez Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego za zrealizowanie i rozpowszechnianie wśród osób chorych i zdrowych filmu dokumentalnego SM o osobach chorujących na stwardnienie rozsiane. Film ma oddziaływanie terapeutyczne, jest pokazywany na spotkaniach z osobami chorymi celem udzielenia im wsparcia.

Niniejszy opis podlega ochronie w myśl Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zabrania się kopiowania oraz rozpowszechniania zdjęć i opisu (w całości lub w części) bez zgody właściciela strony.